هدر رفت و اتلاف مواد غذایی، چالش جهانی

بنابر تعریف سازمان ملل در سال ۱۹۸۶، امنیت غذایی را دسترسی همه مردم به غذای کافی در تمام اوقات برای داشتن یک جسم سالم می‌دانند. طبق این تعریف موجود بودن غذا، دسترسی به غذا و پایداری در دریافت غذا سه عنصر اصلی می‌باشند. کاهش کیفیت و کمیت غذا بخصوص کاهش ارزش غذایی و اقتصادی آن به معنای اتلاف و هدر رفت غذا است. کل تولید جهانی مواد غذایی 6 میلیارد تن در سال است. این در حالی است که اتلافاتی که از غذاهای قابل مصرف صورت می گیرد 1.3 میلیارد تن و اگر غذاهایی که آماده خوردن نیستند و به هدر می روند هم به این آمار اضافه شود به عدد 1.6 میلیارد تن در سال می رسیم. در این بین ارزش اتلافات غذایی در کشورهای توسعه یافته 680 میلیار دلار و در کشورهای در حال توسعه به 310 میلیار دلار می رسد. سهم اتلافات غذایی در کشورهای توسعه یافته توسط مصرف کننده نهایی و توزیع کننده نهایی 40 درصد از کل اتلافات است. در کشورهای در حال توسعه این 40 درصد اتلاف در مراحل پس از برداشت، مانند حمل و نقل و فرآیند رخ می دهد. همه ساله ۳۰ درصد غلات، ۲۰ درصد لبنیات، ۳۵ درصد ماهی و غذاهای دریایی، ۴۵ درصد میوه و سبزی، ۲۰ درصد دانه‌های روغنی و ۲۰ درصد گوشت تولیدی جهان به هدر می‌رود.

امنیت غذایی و اتلاف غذایی

این مقدار اتلاف در کنار عوامل محیطی، اقتصادی و اجتماعی منجر به تهدید رژیم غذایی و زنجیره تامین غذای افراد می شود. علاوه بر این کاهش اتلافات غذایی می تواند اثرات مثبتی بر محیط زیست داشته باشد. برای مثال به معادل سازی های زیر دقت کنید:

با جلوگیری از اتلاف هر تن مواد غذایی 4.2 تن دی اکسید کربن کمتری تولید خواهد شد. اگر به ردپای CO2 ناشی از این اتلافات نگاه کنیم به عدد 3.3 میلیارد تن میرسیم که نشان می دهد اتلافات غذایی پس از آمریکا و چین به عنوان منبع سوم تولید CO2 در دنیا هست.

ردپای آب ناشی از این اتلافات 250 km3 است. این مقدار آب برابر با مقدار آبی است که سالانه از رودخانه ولگا (طویل ترین رودخانه اروپا) یا پنج برابر آبی است که سالانه از رودخانه اروند ایران برداشت می شود .

از طرفی این مقدار اتلاف غذایی می تواند زمینی به مساحت 1.4 میلیار هکتار را آلوده کند. این سطح برابر با 30 درصد زمین های کشاورزی سرتاسر دنیا است.

علاوه بر موارد ذکر شده اثر این اتلافات بر تهدید تنوع زیستی پستانداران، پرندگان، ماهی ها و دوزیستان نیز باید اضافه گردد.

امنیت غذایی و اتلاف غذایی

اگر از نگاه اقتصادی بخواهیم به این میزان اتلاف و هدر رفت غذا نگاه کنیم باید بگوییم، ارزش اقتصادی این اتلافات بر اساس ارزش محصولات از دست رفته 750 میلیارد دلار تخمین زده می شود. این مقدار برابر با تولید ناخالص داخلی کشوری همچون سوئیس و کمتر از دو برابر تولید ناخالص داخلی ایران است.

اصلاح روش های کشت، برداشت، فرآوری و بسته بندی، توزیع و حمل و نقل، و مهمتر از عوامل قبل، فرهنگ سازی و آموزش به مصرف کنندگان در خصوص استفاده از مواد غذایی می تواند بخشی از این آمار نگران کننده در زمینه اتلاف و هدر رفت مواد غذایی را کاهش دهد.