نوشته‌ها

در بخش قبلی در رابطه با چرخه بازیافت بسته بندی های کاغذی و پلاستیکی و همچنین مواد اولیه لازم برای تولید آن ها مطالبی ارائه شد. این بخش انرژی لازم برای تولید، رد پای CO2 و میزان آلودگی ناشی از پسماندهای این بسته بندی ها را مقایسه خواهد کرد.

در مورد میزان انرژی و آب مورد مصرف در تولید بسته بندی های کاغذی و پلاستیکی باید گفت هیچ آمار دقیقی وجود ندارد. همچنین میزان انرژی و آب مصرفی به شدت به فناوری مورد استفاده در تولید، همچنین وضعیت منابع کشور مورد نظر بستگی دارد. اما در این میان نکته مهم استفاده بسیار زیاد آب در صنایع تولید کننده کاغذ است.

بسته بندی پلاستیک و کاغذی

یک پارامتر مهم برای بررسی میزان آسیب وارد شده از یک کالا به محیط زیست، برآورد رد پای CO2 کالای مورد نظر است. این پارامتر میزان گازهای گلخانه ای تولید شده را در طول عمر یک کالا مورد بررسی قرار می دهد. اما باید گفت روش مشخص و یکسانی برای محاسبه این پارامتر وجود ندارد. تا کنون محاسبات مختلفی برای اعلام مقدار رد پای CO2 بسته بندی های کاغذی و پلاستیکی ارائه شده است. اگر مرحله نهایی مصرف بسته بندی ها در نظر گرفته نشود و در حقیقت فقط مراحل تولید و فرآوری اولیه بسته بندی ها لحاظ شود، می توان گفت به ازای تولید هر تن کاغذ بسته بندی ۸۸۵ کیلوگرم CO2 تولید می شود. همچنین باید در نظر داشت از آنجاییکه برای تولید کاغذ بسته بندی بایستی تعدادی درخت قطع شود و این درختان در جذب CO2 می توانستند موثر باشند، باید گفت میزان CO2 اضافی که در اثر قطع درختان لازم برای تولید یک تن کاغذ بسته بندی به اتمسفر وارد می شود، برابر با ۷۳۰ کیلوگرم است. بنابراین برای تولید هر تن کاغذ بسته بندی ۱۶۱۵ کیلوگرم CO2 به اتمسفر وارد می شود. اما باید گفت در مراحل تولید پلاستیک های مورد استفاده در بسته بندی به صورت متوسط بین ۱۶۳۰ تا ۱۸۷۰ کیلوگرم CO2 تولید می شود. بنابراین باید گفت بسته بندی های پلاستیکی در چرخه عمر خود قدری بیشتر CO2 در مقایسه با بسته بندی های کاغذی به محیط اطراف وارد می کنند. اما باید دقت شود بسته بندی های پلاستیکی سبک تر از بسته بندی های کاغذی هستند.

نکته بسیار مهم در جمع بندی مقایسه استفاده از بسته بندی های کاغذی یا پلاستیکی، سبک بودن بسته بندی های پلاستیکی در مقایسه با انواع کاغذی، شیشه ای و فلزی است. به طور متوسط بسته بندی های پلاستیکی ۲ تا ۴ برابر از سایر بسته بندی ها سبک تر هستند. همین نکته باعث می شود استفاده از پلاستیک ها در بسیاری از کاربردها مقرون به صرفه باشد و کاهش وزن بسته بندی ها می تواند منجر به صرفه جویی در انرژی مصرف شده در حمل و نقل و حتی بازیافت بسته بندی ها شود. همچنین در بسته بندی مواد غذایی یکی از مهمترین مزیت های بسته بندی های پلاستیکی امکان تنظیم عبور پذیری گازها در بسته بندی و به دنبال آن افزایش زمان ماندگاری مواد غذایی است. برای مثال در بسته بندی های پلاستیکی امکان کاهش نرخ عبور پذیری بسته بندی در برابر گاز مخرب اکسیژن وجود دارد.

نمودار زیر به صورت خلاصه یک مقایسه نسبی در ارتباط با استفاده از بسته بندی های پلاستیکی و کاغذی ارائه می کند. باید گفت انتخاب مواد اولیه مناسب برای تولید بسته بندی ها بایستی با دقت و بر اساس الزامات مورد نظر برای بسته بندی صورت گیرد.

بسته بندی پلاستیک و کاغذی

 

برای مثال در بسته بندی شیرینی و شکلات شاید بسته بندی های کاغذی مناسب تر باشند. یا بسته بندی های ثانویه بایستی از کارتن های کاغذی تهیه شوند. اما از طرف دیگر بسته بندی های پلاستیکی راه حل مهندسی و مناسب برای مواد غذایی تازه و فرآوری شده هستند.

در سال های اخیر نفوذ بسته بندی ها به زندگی ما سرعت بالایی پیدا کرده است. درخواست برای کالاهای با کیفیت و زیبا، تخصصی شدن کالاها، افزایش ضریب ایمنی حمل و نقل و بسیاری از عوامل دیگر منجر به استفاده روز افزون از بسته بندی ها شده است. کارشناسان تاریخچه استفاده از بسته بندی ها را به زمان پیدایش انسان ها نسبت می دهند. احتمالا در آن دوره استفاده از سنگ و چوب برای بسته بندی کالاهای مختلف مرسوم بوده است. اما بسته بندی به معنای فناوری و علم بسته بندی تاریخچه ۲۰۰ ساله دارد. همچنین پیدایش پلاستیک ها در بسته بندی عمر ۱۵۰ ساله دارد.

در سال های اخیر و با توجه به افزایش حجم پسماندهای مربوط به بسته بندی ها، تحقیقات گسترده ای در حوزه مدیریت جمع آوری پسماندها و همچنین روش های بازیافت بسته بندی ها انجام شده است. هم اکنون به صورت متوسط ۳۴ درصد بسته بندی ها کاغذی، ۳۷ درصد پلاستیک های منعطف و سخت، ۱۴ درصد شیشه، ۱۳ درصد فلزات و ۲ درصد دیگر گروه های مواد اولیه هستند. سهم تقریبا برابر استفاده از پلاستیک و کاغذ در بسته بندی ها منجر شده است تا همیشه یک بحث بدون نتیجه در رابطه با اثبات برتری هر یک از گروه ها بر دیگری بین کارشناسان این حوزه شکل بگیرد. این مقاله مقایسه ای اجمالی بین این دو گروه از مواد اولیه مورد مصرف در صنایع بسته بندی کالاهای مختلف ارائه می کند. این مقاله در دو بخش، پارامترهای بازیافت پذیری، استفاده از مواد اولیه تجدید پذیر، آب و انرژی مورد مصرف در تولید، رد پای CO2 و میزان آلودگی ناشی از پسماند این بسته بندی ها را مورد بررسی قرار می دهد.

اگر بازیافت بسته بندی ها را در نظر بگیریم، که این روزها نقل محافل مختلف نیز هست، باید گفت برتری از آن کاغذ و کارتن است. چراکه فرایند بازیافت این بسته بندی ها ساده تر و به دلیل قدمت بالای استفاده از کاغذ، بازیافت آن ها فراگیر شده است. اما در مورد پلاستیک ها، بازیافت قدری پیچیده تر و کم تر تجربه شده است. تصاویر زیر نشان می دهند که برای مثال در کشورهای عضور اتحادیه اروپا به صورت متوسط ۴۰ درصد پلاستیک های بسته بندی بازیافت می شوند و این رقم برای بسته بندی های کاغذی ۸۳ درصد است.

بسته بندی پلاستیکی و کاغذی

بسته بندی پلاستیکی و کاغذی

اما بیایید به وضعیت مواد اولیه مورد مصرف در تولید این بسته بندی ها نگاهی بیاندازیم. ۴۰ درصد بسته بندی های کاغذی از منابع چوب های طبیعی، ۴۶ درصد از بسته بندی های بازیافت شده و ۱۴ درصد اجزای غیر کاغذی هستند. نکته مهم استفاده از درخت جنگل های مختلف در تولید کاغذ است. اتحادیه اروپا توانسته است در این زمینه با مدیریت بسیار خوب منابع تجدید پذیری را به منظور تهیه بسته بندی های کاغذی ایجاد کند. اما این نکته در مورد کشورهای در حال توسعه وضع بسیار بدی دارد و سرانه فضای سبز این کشورها دائما در حال کاهش است. اما در مورد پلاستیک ها وضعیت قدری متفاوت است. به دلیل در دسترس بودن منابع نفتی، مواد اولیه لازم برای تولید بسته بندی های پلاستیکی از منابع نفتی است. تنها چند سال است که استفاده از منابع زیستی و گیاهی برای تولید پلاستیک ها مرسوم شده است. احتمالا در آینده ای نزدیک از نظر مواد اولیه لازم برای تولید بسته بندی ها با تجاری سازی فرایندهای تولید پلاستیک ها از منابع زیستی، ورق به نفع پلاستیک ها برگردد.

بسته بندی پلاستیکی و کاغذی

در بخش بعدی این مقاله سایر پارامترهای موثر در تولید، استفاده، جمع آوری و بازیافت بسته بندی های کاغذی و پلاستیکی را بررسی کرده و یک ارزیابی از وضعیت هر دو بسته بندی ارائه خواهیم کرد.