نوشته‌ها

معمولا هر چند سال یکبار آمار سرانه تولید روزانه زباله های پلاستیکی در نقاط مختلف دنیا ارائه می شود. در آخرین گزارش در سال ۲۰۱۵ میلادی کشورهای مختلف دنیا در این آمارگیری وضعیت زیر را داشته اند. همانطور که در نقشه زیر دیده می شود سرانه تولید روزانه زباله های پلاستیکی در کشورهای توسعه یافته ای مانند آلمان، هلند، ایرلند و ایالات متحده بیش از ده برابر بسیاری از کشورها مانند هند، تانزانیا، موزامبیک و بنگلادش است. دقت شود نقشه زیر تنها سرانه روزانه زباله های پلاستیکی تولیدی را نشان می دهد و اطلاعاتی در مورد نحوه مدیریت آن ها نشان نمی دهد.

میزان تولید زباله های پلاستیکی در نقاط مختلف دنیا و نحوه مدیریت آن

اما بخشی از این زباله های پلاستیکی تولیدی، زباله های سوء مدیریت شده هستند. این بخش از زباله ها به شدت در معرض خطر ورود به اقیانوس ها و آب های آزاد از طریق باد، حمل و نقل توسط جزر و مد، یا از طریق آبراه های داخلی به سواحل هستند. معمولا زباله های سوء مدیریت شده یا به طور کامل دفع نشده اند، یا اصطلاحا آشغال هایی هستند که قابلیت دفع ندارند. زباله هایی که در محیط زیست رها نیستند، اما مستعد ورود به آن هستند در اصطلاح کامل دفع نشده اند ( برای مثال در ایستگاه هایی میانی جمع آوری زباله یا در سطل های زباله خیابانی هستند) و آشغال ها بخشی از زباله ها هستند که در محیط رها شده اند و برنامه مدونی برای جمع آوری آن ها وجود ندارد. تصویر زیر سهم مناطق مختلف دنیا را از زباله های پلاستیکی مدیریت نشده نشان می دهد.

میزان تولید زباله های پلاستیکی در نقاط مختلف دنیا و نحوه مدیریت آن

همانطور که مشخص است الگوی این نمودار با نمودار سرانه تولید زباله های پلاستیکی متفاوت است و اثر بخشی سیستم های مدیریت پسماند در سراسر جهان مختلف است. برای مثال در کشورهای با درآمد بالا، از جمله بسیاری از بخش های اروپا، آمریکای شمالی، استرالیا، نیوزیلند، ژاپن و کره جنوبی فعالیت های بسیار موثری در راستای ایجاد زیرساخت مدیریت جمع آوری زباله ها انجام شده است و این نکته به معنی منتقل کردن زباله ها (حتی بخش هایی که بازیافت یا سوزانده نشده اند) به محیط های امن و محل دفن زباله ها است. در سراسر چنین کشورهایی تقریبا هیچ زباله پلاستیکی به دلیل مدیریت ناکافی وجود ندارد. از طرف دیگر باید توجه داشت این وضعیت به این معنا نیست که هیچ پلاستیکی در معرض خطر ورود به محیط طبیعی نیست. اما در کشورهای کم درآمد تا درآمد متوسط که زباله ها به اندازه کافی دفع نمی شوند، مانند بسیاری از کشورها آسیای جنوبی و جنوب صحرای آفریقا، بین ۸۰-۹۰ درصد از زباله ها به اندازه کافی دفع نمی شوند و بنابراین رودخانه ها و اقیانوس ها در معرض خطر آلودگی هستند. این موضوع به شدت بر توزیع کلی زباله های مدیریت نشده که به رودخانه ها وارد می شوند و توسط بسترهای آبی – خاکی به سایر مناطق نیز جابجا می شوند، اثر گذار است.

اگر یکبار دیگر به صورت دقیق تر به سهم هر یک از مناطق مختلف در زباله های پلاستیکی مدیریت نشده توجه کنیم در می یابیم که در حالی که در کشورهای سراسر شمال امریکا و اروپا مقادیر قابل توجهی از زباله ها (به خصوص بر اساس سرانه) تولید می شوند، مدیریت خوب زنجیره ی جمع آوری زباله باعث شده است که مقدار بسیار کمی از این میزان در معرض خطر آلوده کردن اقیانوس ها و منابع آبی باشند.

میزان تولید زباله های پلاستیکی در نقاط مختلف دنیا و نحوه مدیریت آن

در حقیقت، حتی اگر آمریکای شمالی و اروپا به طور کامل زباله های پلاستیکی را از بین ببرند، باعث کاهش ۵ درصدی زباله های جهانی سوء مدیریت شده، می شوند. یکی از منابع اصلی زباله های پلاستیکی مدیریت نشده در جهان، کشورهای آسیایی هستند. چین بالاترین سهم زباله های پلاستیکی سوء مدیریت شده با حدود ۲۸ درصد از کل سهم جهانی را داراست، به دنبال آن ۱۰ درصد اندونزی و ۶ درصد فیلیپین و ویتنام سهم دارند. دیگر کشورهای دارای سهم زیاد در زباله های پلاستیکی مدیریت نشده عبارتند از، تایلند (۳٫۲درصد)، مصر (۳درصد)، نیجریه (۲٫۷ درصد) و آفریقای شمالی (۲درصد). این نکته یعنی برای حل چالش جهانی زباله های پلاستیکی مدیریت نشده بایستی برای سایر مناطق راه حلی اندیشید.

طراحی برای بازیافت ، راهکاری موثر برای غلبه بر پسماند پلاستیک های بسته بندی

در بخش های قبلی توضیحات مبسوطی در ارتباط با حجم پسماندهای پلاستیکی، ضرورت بازیافت و استفاده از آن ها و مهمتر، توجه به اقیانوس های پلاستیکی که ممکن است روزی همه انسان ها را غرق کنند، ارائه شد. همچنین برخی از مهمترین راهکارهای نهادهای موثر در دنیا، مانند اتحادیه اروپا، شرح داده شد. این بخش تلاش می کند گروه دیگری از راهکارهای موثر و عملیاتی را به منظور بازیافت موثر پلاستیک های بسته بندی برشمارد.

راهکاری موثر برای غلبه بر پسماند پلاستیک های بسته بندی

تا کنون روش های مختلفی برای بازیافت پلاستیک های مختلف توسعه داده شده اند و همچنین امروزه فناوری های به روز و کارآمد نیز برای ساخت تجهیزات بازیافت به کار می روند. اما باید در نظر داشت بازیافت موفق زمانی رخ می دهد که امکان بازیافت کالا در مرحله طراحی آن در نظر گرفته شود. امروزه طراحی برای بازیافت (Design for Recycling – D4R) یکی از مهمترین استراتژی های موثر و کارا در زمینه افزایش سهم بازیافت کالاهای مختلف است. در حوزه بازیافت پلاستیک های بسته بندی نیز این راهکار نفوذ زیادی کرده است.

اولین گام در بازیافت پلاستیک های بسته بندی، جداسازی اجزایی است که از پلیمرهای گوناگون تولید شده اند. این مرحله بسیار حساس و پیچیده است. همچنین تجهیزات مناسب برای این کار، برای مثال خطوط جداسازی بر اساس دانسیته و شیمی زنجیره پلیمری گران قیمت است. در مرحله دوم، تفکیک رنگ اجزا صورت می گیرد و تلاش می شود اجزایی یکنواخت تشکیل شوند. در مرحله نهایی بازیافت اجزای پلیمری به روش مکانیکی یا شیمیایی به مواد اولیه پلیمری مناسب برای کاربری های مشابه با کالای اولیه یا جدید، تبدیل می شوند. بنابراین اولین اصل در طراحی یک بسته بندی تلاش برای استفاده از یک نوع پلاستیک یا گروه های پلاستیکی سازگار است.

از جمله روش هایی که به کمک آن ها می توان بسته بندی های مناسب برای بازیافت و استفاده مجدد طراحی نمود، موارد زیر هستند:

استفاده از پلیمرهای سازگار در تولید اجزای بسته بندی ( برای مثال استفاده از پلی الفین ها، عدم لمینیت لایه های نامتجانس مانند PET/ PE، عدم لمینیت کاغذ با پلیمرها – هر چند بر اساس الزامات کالای بسته بندی شده در برخی موارد بسته بندی های چندلایه استفاده می شود. در حقیقت باید در محل لازم و به مقدار مورد نیاز از این فناوری استفاده شود.)

استفاده کمتر از مستربچ های رنگی

جایگزینی لیبل های لیزری با لیبل های کاغذی و چاپی ( استفاده از جوهرهای چاپ و لیبل که شامل کاغذ، جوهر و چسب است منجر به هتروژن شدن پلاستیک بسته بندی و افت خواص مکانیکی آن خواهد شد)

استفاده کمتر از چسب های پایه حلالی در فرایند لمینیشن

راهکاری موثر برای غلبه بر پسماند پلاستیک های بسته بندی

در حقیقت باید در نظر داشت تنها ۱۰ درصد از کل انرژی که در زنجیره تولید تا مصرف یک کالا صرف می شود، برای بسته بندی استفاده می شود و با تمام نگرانی های زیست محیطی در ارتباط با پلاستیک های بسته بندی، این بسته بندی ها هستند که تضمین می کنند یک کالا با حفظ کیفیت اولیه به دست کاربر برسد. در ارتباط با مواد غذایی بسته بندی مناسب می تواند میزان اتلاف و هدر رفت را کاهش دهد. استفاده صحیح از پلاستیک های بسته بندی و طراحی آن ها برای بازیافت و استفاده مجدد، می تواند راهکار مناسبی در خصوص استفاده بهینه از مواد اولیه و کاهش آسیب به محیط زیست باشد.