یکی از روش های اولیه افزایش زمان ماندگاری محصولات غذایی، خشک کردن آن ها است. با خشک کردن محصولات غذایی علاوه بر ممانعت از فساد غذایی، وزن و حجم محصول نیز کاهش می یابد و انبارداری، حمل و نقل آن ها نیز ساده تر می شود. خشکبار به مجموعه ای از مواد غذایی شامل میوه های برش خورده و خشک شده و انواع دانه (Nut) اطلاق می شود. از زمان های دور به دلیل تنوع میوه و دانه های کشت شده در ایران، همچنین ذوق و ابتکار ایرانیان و عامل مهم تر، قرار گیری ایران در مسیر ترانزیت غرب – شرق آسیا و جاده ابریشم، خشکبار ایران در بازارهای جهانی سهم عمده و مشخصی داشته است. اما چند سالی است تجارت خشکبار ایران پر تلاطم و با نوساناتی همراه است. خبرهایی مانند واردات خشکبار از چین یا کاهش و افزایش یکباره عرضه و قیمت گروه خاصی از خشکبار، همگی نشان از عدم وجود برنامه جامع و راهبردی در حوزه کشت و فرآوری خشکبار ایران دارد.
خشکبار طیف گسترده ای از محصولات را در بر می گیرد. در حالت کلی انواع میوه خشک و دانه در مجموعه خشکبار قرار می گیرند و این محصولات شامل موارد زیر هستند:
- انواع برگه و میوه خشک مانند زردآلو، هلو، کیوی، سیب، گیلاس، آلو، گلابی، انجیر، قیسی، توت خشک، دانه انار خشک، آلبالو خشک، زرشک، سنجد، نخودچی، عناب، انواع کشمش تیزابی و آفتابی، مویز و …
- انواع دانه مانند گردو، پسته، بادام سنگی، مغز بادام، خلال مغز بادام، بادام زمینی، بادام هندی، فندق، تخمه آفتابگردان، مغز هسته هلو و زرد آلو و …
مطابق آمارهای رسمی وزارت جهاد کشاورزی ایران، میزان تولید سالیانه خشکبار در ایران بالغ بر ۹۰۰ هزار تن است. از این مقدار حدود ۱۴۵ هزار تن مربوط به خانواده بادام، ۱۸۰ هزار تن گردو، ۲۵۰ هزار تن پسته، ۴۰ هزار تن انجیر و مابقی مربوط به سایر خشکبار است. هر ساله با وقوع خشکسالی یا سرمازدگی های احتمالی، ممکن است ارقام تولید هر یک از ارقام خشکبار کم شود. حدودا نیمی از خشکبار ایران در سبد صادراتی قرار می گیرد، برای مثال در سال ۱۳۹۷ هجری شمسی حدود ۴۰۰ هزار تن انواع خشکبار به مقاصد مختلف دنیا صادر شده است.
روی دیگر سکه در تجارت خشکبار واردات این محصولات به ایران است. هر چند مجوز رسمی برای واردات خشکبار به ایران وجود ندارد، اما از مبادی غیر قانونی واردات گسترده محصولاتی مانند بادام زمینی و تخمه آفتابگردان از کشور چین به ایران انجام می شود. در برخی از سال ها بیش از ۹۰ درصد بادام زمینی مورد نیاز از طریق واردات تامین شده است. استمرار این وضعیت باعث شده است کشاورزان نتوانند برنامه مدون و مشخصی را اجرا کنند و بعضا واسطه گران با سود جویی ها و اهداف کوتاه مدت خود در فرایند کشاورزی اخلال وارد کنند. از طرف دیگر نبود برنامه مشخص در خصوص برندینگ محصولات ایرانی و ارائه کالاهایی منطبق بر استانداردها و سلایق روز بازارهای بین المللی (مانند بسته بندی اصولی)، عدم عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی (WTO) و بسیاری عوامل دیگر منجر به انقباض سهم ایران در تجارت خشکبار شده است.