پسماند های پلاستیکی وارداتی به ایران

بازیافت پلاستیک ها ، چالش جهانی

به دلیل حجم بالای ضایعات پلاستیک های بسته بندی، تمرکز اصلی در خصوص ارائه راهکار برای بازیافت پلاستیک ها، ارائه راهکارهایی برای بازیافت پلاستیک های بسته بندی است.

چرخه عمر یک بسته بندی را می توان شامل مراحل زیر دانست:

• تولید مواد اولیه لازم برای تولید بسته بندی
• تولید نهاده های بسته بندی (مانند فیلم، بطری، تیوب و …)
• بسته بندی کالا
• توزیع کالا
• مصرف کالا
• دور ریختن بسته بندی و جمع آوری آن
• بازیافت بسته بندی
• استفاده از مواد اولیه حاصل از بازیافت در تولید بسته بندی یا سایر کالاها

شکل زیر به صورت شماتیک چرخه عمر یک بسته بندی را نشان می دهد.

در بخش قبل از مسئولیت افزوده شده به تولید کننده (Extended Producer Responsibility (EPR))، به عنوان یکی از مهمترین استراتژی های در نظر گرفته شده برای بازیافت پلاستیک های بسته بندی نامبرده شد. در چرخه عمر بسته بندی مسئولیت افزوده شده به تولید کننده بر عهده بخش های بسته بندی کالا قرار داده می شود و در حقیقت گروهی که بسته بندی را برای یک کالا انتخاب و از آن استفاده می کنند بایستی در مورد روش و هزینه های بازیافت بسته بندی نیز راه حل داشته و مسئول باشند.

اولین و مهمترین تاثیری که انتخاب استراتژی مسئولیت افزوده شده به تولید کننده در حوزه بازیافت پلاستیک های بسته بندی دارد، دقت و تحقیق در انتخاب نوع بسته بندی است. اگر قرار باشد تولید کننده یک کالا مسئولیت و پرداخت هزینه های بازیافت بسته بندی کالای خود را برعهده داشته باشد، بایستی بسته بندی را انتخاب کند که در مرحله اول کاملا متناسب با الزامات کالا باشد و در مرحله دوم بازیافت آن امکان پذیر و مقرون به صرفه باشد. به همین دلیل انتخاب بسته بندی ها بر اساس اولویت های زیر صورت می گیرد:

• آیا می توان کالا را بدون بسته بندی عرضه کرد؟ (راهکار محدود سازی بسته بندی ها، Prevention)
• چگونه می توان وزن بسته بندی را کاهش داد؟ یا حداقل اجزایی مانند حلال ها را در تولید بسته بندی کاهش داد؟ (Reduction)
• چگونه می توان بسته بندی ها را چند بار مصرف کرد؟ (Reuse)
• چگونه می توان بسته بندی را بازیافت کرد؟ (Recycling)
• چگونه می توان بسته بندی را بازیابی کرد؟ (سوزاندن و تبدیل به انرژی و کمپوست، Recovery)
• آیا می توان بسته بندی را در طبیعت رها کرد؟ ( راهکارهایی مانند افزودنی های زیست تخریب کننده و حل شدن در آب، Disposal)

هرچه در طراحی بسته بندی و انتخاب اجزای تشکیل دهنده به اولویت های پایین تر رجوع شود، اتلاف انرژی و مواد اولیه بیشتر می شود. بنابراین بر اساس این استراتژی تولید کیسه های خرید بر پایه فناوری Oxo یا Biodegradable آخرین راهکار است و نباید به عنوان هدف اول انتخاب شود. مسئله ای که متاسفانه چند سالی است در کشور ما رعایت نمی شود.